TCK 193 Zehirli Madde İmal ve Ticareti Suçu ve Cezası: Ruhsatsız Kimyasal Satışı ve Sorumluluk | Bursa Ceza Avukatı
(Giriş)
Sanayiden tarıma, tıptan laboratuvar hizmetlerine kadar birçok alanda kullanılan kimyasal maddelerin bir kısmı, insan sağlığı için ciddi tehlikeler arz eden "zehirli" niteliktedir. Bu maddelerin kontrolsüz bir şekilde üretilmesi, satılması veya el değiştirmesi, hem kasıtlı eylemlerle (zehirleme, terör vb.) hem de ihmalkâr kazalarla toplum sağlığı için büyük bir risk oluşturur. Bu riski en erken aşamada engellemek amacıyla Türk Ceza Kanunu, 193. maddesinde "Zehirli Madde İmal ve Ticareti" suçunu özel olarak düzenlemiştir. Bu suç, zehirli bir maddenin birine zarar vermek için kullanılmasını değil, o maddenin daha en başından itibaren, izinsiz bir şekilde tedarik zincirine sokulmasını cezalandıran önleyici bir ceza normudur.
Bu makalede, TCK 193'te düzenlenen bu özel kamu sağlığı suçunu, bu suçu TCK 174 (Tehlikeli Maddeler) ve TCK 185'ten (Zehirli Madde Katma) ayıran temel farkları, suçun oluşması için gereken "izinsizlik" şartını, Yargıtay'ın yaklaşımını ve hukuki sonuçlarını detaylıca inceleyeceğiz. Türkiye'nin en önemli sanayi ve tarım merkezlerinden biri olan Bursa'da, kimya ve tekstil sanayisinden, zirai ilaçların yaygın olarak kullanıldığı Karacabey ve İnegöl gibi tarım havzalarına kadar, zehirli maddelerin üretimi ve ticareti sıkı kurallara tabidir. Bu nedenle Bursa'nın 17 ilçesindeki ilgili tüm sektörlerde faaliyet gösterenlerin bu hukuki düzenlemeyi bilmesi, hem kamu sağlığını korumak hem de ağır bir suçlamayla karşı karşıya kalmamak için hayati önemdedir.
BÖLÜM 1: ZEHİRLİ MADDE İMAL VE TİCARETİ SUÇU NEDİR? (TCK m. 193)
Madde 193- (1) İçeriğinde zehir bulunan ve üretilmesi, bulundurulması veya satılması izne bağlı olan maddeyi izinsiz olarak üreten, bulunduran, satan veya nakleden kişi, iki aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
a) Suçun Tanımı ve Amacı (Soyut Tehlike Suçu)
Bu suç, üretimi, satışı veya bulundurulması özel bir izne tabi olan zehirli bir maddeyi, bu izin olmaksızın üretmek, satmak, bulundurmak veya nakletmektir. Bu suçun en önemli özelliği, bir "soyut tehlike suçu" olmasıdır. Yani, suçun oluşması için bu zehirli maddenin birine zarar vermesi şart değildir. Sadece bu maddenin, kanunların kontrolü dışında, izinsiz bir şekilde el değiştirmesi veya bulundurulması, yarattığı potansiyel tehlike nedeniyle suçun tamamlanması için yeterlidir. Kanunun amacı, tehlikeli zehirlerin yasa dışı piyasaya girmesini en başından engellemektir.
b) Suçun Konusu: "İzne Tabi Zehirli Madde"
Suçun konusu, herhangi bir zehir değil, "üretilmesi, bulundurulması veya satılması izne bağlı olan" bir zehirli maddedir. Bir maddenin bu kapsama girip girmediği, başta 5237 sayılı TCK olmak üzere, Tarım ve Orman Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı gibi kurumların çıkardığı özel kanun ve yönetmeliklerle belirlenir. Örnek olarak şunlar verilebilir:
- Bazı güçlü zirai ilaçlar (pestisitler),
- Sanayide kullanılan siyanür, arsenik gibi ağır kimyasallar,
- Laboratuvarlarda kullanılan belirli toksik reaktifler.
c) Suçun Hareket Unsurları
Kanun, suçun tedarik zincirindeki dört farklı eylemi cezalandırmaktadır:
- Üretmek: Zehirli maddeyi imal etmek.
- Bulundurmak: İzinsiz bir şekilde depolamak, saklamak.
- Satmak: Bedel karşılığında bir başkasına devretmek.
- Nakletmek: Bir yerden başka bir yere taşımak.
d) Suçun En Önemli Unsuru: "İzinsizlik"
Eylemi suça dönüştüren temel unsur, bu faaliyetlerin "izinsiz olarak" yapılmasıdır. Eğer failin, ilgili maddeyi üretmek, satmak veya bulundurmak için yetkili makamlardan aldığı geçerli bir lisansı, ruhsatı veya izni varsa, bu suç oluşmaz.
BÖLÜM 2: DİĞER SUÇLARDAN FARKI
- TCK 185 (Zehirli Madde Katma): TCK 185, bir zehrin doğrudan içilecek sulara veya yiyeceklere katılarak kamu sağlığının tehlikeye atılmasını cezalandırır. TCK 193 ise, zehrin kendisinin ticaretini cezalandırır.
- TCK 174 (Tehlikeli Maddelerin Bulundurulması): TCK 174, patlayıcı, nükleer, biyolojik gibi çok daha yüksek tehlike arz eden ve kitlesel imha potansiyeli taşıyan maddeleri kapsar ve cezası çok daha ağırdır (4-8 yıl hapis). TCK 193 ise, daha genel nitelikteki "zehirli" maddeleri kapsar ve cezası daha hafiftir.
BÖLÜM 3: YARGITAY KARARLARI VE UYGULAMADAKİ ÖNEMLİ NOKTALAR
- Bilirkişi Raporu Zorunluluğu: Ele geçirilen bir maddenin, TCK 193 kapsamında "zehirli" ve "izne tabi" bir madde olup olmadığının tespiti teknik bir konu olduğundan, Yargıtay bu suçtan mahkûmiyet kararı verilebilmesi için mutlaka Adli Tıp Kurumu, Kimya Mühendisleri Odası veya ilgili diğer uzman kurumlardan bilirkişi raporu alınmasını zorunlu kılar.
- Kast Unsuru: Failin, iştigal ettiği maddenin zehirli olduğunu ve bu maddeyle ilgili işlem yapmak için bir izin gerektiğini bilmesi ve buna rağmen izinsiz olarak hareket etmesi gerekir. Bir nakliyecinin, paket içeriğinin zehirli bir kimyasal olduğunu bilmeden, aldatılarak taşıma yapması durumunda kast unsuru oluşmayabilir.
- İştirak Sorumluluğu: İzinsiz olarak zehirli madde satan bir kişi, eğer sattığı kişinin bu zehri birini öldürmek veya yaralamak için kullanacağını biliyorsa, TCK 193'ün yanı sıra, işlenen öldürme veya yaralama suçuna yardım etme (iştirak) hükümlerinden de sorumlu tutulabilir.
BÖLÜM 4: SORUŞTURMA USULÜ VE İNFAZ HUKUKU
- Şikâyet ve Uzlaştırma: TCK 193'te düzenlenen suç, kamu sağlığını ilgilendirdiği için;
- Şikâyete tabi değildir. Savcılık, suçu öğrendiği anda re'sen (kendiliğinden) soruşturma başlatır.
- Ancak bu suç, ceza aralığı nedeniyle uzlaştırma kapsamındadır. Soruşturma aşamasında dosya, tarafların anlaşması için uzlaştırma bürosuna gönderilir.
- İnfaz Hukuku:
- Suçun cezası iki aydan bir yıla kadar hapistir.
- Cezanın hafifliği ve uzlaştırma kapsamında olması nedeniyle, bu suçtan dolayı bir kişinin fiilen hapis yatması son derece nadirdir. Suçun temel amacı caydırıcılıktır.
- Uzlaşma sağlanamaz ve dava açılırsa, mahkemenin vereceği sonuçlar genellikle Adli Para Cezası veya Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) şeklinde olur.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
TCK 193, kamu sağlığını korumak amacıyla, potansiyel olarak tehlikeli olan zehirli maddelerin tedarik zincirini denetim altına alan bir "düzenleyici" ceza normudur. Bu madde, bu tür kimyasallarla iştigal eden herkese, faaliyetlerini mutlaka yasal izinler ve ruhsatlar çerçevesinde yürütmeleri gerektiğini, aksi takdirde bir ceza davasının tarafı olacaklarını ihtar etmektedir.
Bursa'da zirai ilaç, endüstriyel kimyasal veya laboratuvar malzemesi ticareti yapan bir işletme sahibiyseniz, sattığınız, depoladığınız veya naklettiğiniz her ürünün yasal statüsünü ve gerektirdiği izinleri bilmek en temel yükümlülüğünüzdür. Bu suçla itham edilmeniz durumunda, eyleminizin hukuki niteliği, kast durumunuz ve özellikle uzlaştırma süreci gibi konularda bir avukattan hukuki destek almanız, süreci en doğru şekilde yönetmeniz için büyük önem taşır.
Popüler Yazılar
İŞ KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
