TCK 215 Suçu ve Suçluyu Övme Suçu ve Cezası: İfade Özgürlüğü Sınırı ve Kamu Düzeni Tehlikesi | Bursa Ceza Avukatı
(Giriş)
Anayasa ile güvence altına alınan ifade özgürlüğü, demokratik toplumların temel taşıdır. Ancak bu özgürlük, sınırsız değildir ve özellikle kamu düzenini, toplumsal barışı ve başkalarının haklarını tehdit ettiği noktada ceza hukuku tarafından sınırlandırılabilir. Bu hassas dengenin kurulduğu en tartışmalı alanlardan biri de, geçmişte işlenmiş bir suçu veya bu suçu işleyen bir kişiyi yücelten, meşru gösteren ifadelerdir. Türk Ceza Kanunu, bu tür eylemleri, ancak belirli ve çok sıkı koşullar altında, 215. maddesinde "Suçu ve Suçluyu Övme" suçu olarak "Kamu Barışına Karşı Suçlar" bölümünde düzenlemiştir.
Bu makalede, TCK 215'te düzenlenen bu özel suçu, onu "suç işlemeye tahrik" (TCK 214) suçundan ayıran temel farkları, suçun oluşması için kanunun aradığı mutlak şart olan "kamu düzeni açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması" kriterini, suçun basın-yayın yoluyla işlenmesini ağırlaştıran ortak hükmü (TCK 218) ve Yargıtay'ın ifade özgürlüğü ile bu suç arasındaki çizgiyi nasıl çizdiğini detaylıca inceleyeceğiz. Sosyal medyanın birincil haber ve tartışma platformu haline geldiği günümüzde, Bursa'da yaşanan bir olay sonrası yapılan yorumlardan, tarihi veya siyasi figürlerin eylemlerinin övülmesine kadar birçok paylaşım, farkında olmadan bu suçun sınırları içine girebilir. Bu nedenle Bursa'nın 17 ilçesindeki tüm vatandaşların, bu hukuki düzenlemeyi bilmesi büyük önem taşımaktadır.
BÖLÜM 1: SUÇU VE SUÇLUYU ÖVME SUÇU NEDİR? (TCK m. 215)
Madde 215- (1) İşlenmiş olan bir suçu veya işlemiş olduğu suçtan dolayı bir kişiyi alenen öven kimse, bu nedenle kamu düzeni açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması hâlinde, iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
a) Suçun Tanımı ve Korunan Hukuki Değer
Bu suç, geçmişte işlenmiş bir suçu veya bu suçu işleyen bir kişiyi, eyleminden dolayı aleni bir şekilde övmek ve bu övgü sonucunda kamu düzeni için somut bir tehlike yaratmaktır. Bu suçla korunan hukuki değer, toplumun suç ve suçluluk karşısındaki ortak tavrının korunması ve hukuka olan bağlılığın sarsılmasının önlenmesi, yani genel anlamda "kamu barışıdır."
b) Suçun Hareket Unsuru: "Alenen Övme"
- Aleniyet: Övgünün, belirsiz sayıda kişi tarafından algılanabilir bir şekilde yapılması şarttır. Bir sosyal medya paylaşımı, bir internet yorumu, bir miting konuşması veya bir gazete yazısı bu unsuru kolaylıkla sağlar.
- Övme: Kullanılan ifadelerin, işlenmiş olan suçu "doğru", "haklı", "kahramanca" veya "gerekli" bir eylem gibi göstermesi, suçu işleyen kişiyi ise bu eyleminden dolayı "kahraman", "saygıdeğer" veya "örnek alınacak kişi" gibi yüceltmesi gerekir.
c) Suçun En Önemli Şartı: "Açık ve Yakın Tehlike"
Bu, suçu ifade özgürlüğü kapsamındaki bir beyandan ayıran en temel filtredir. Sadece bir suçu veya suçluyu övmek, tek başına bu suçu oluşturmaz. Suçun oluşabilmesi için, yapılan bu övgünün, o anki toplumsal koşullar ve ortam içinde, kamu düzeni açısından açık ve yakın bir tehlike yaratması zorunludur.
- Açık ve Yakın Tehlike Nedir? Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi'ne göre bu tehlike, soyut bir ihtimal değil, somut bir risktir. Genellikle, yapılan övgünün, dinleyen veya okuyan başkalarını da benzer suçları işlemeye teşvik etme, cesaretlendirme veya suç işlemeye yönelik mevcut bir eğilimi harekete geçirme potansiyeli taşıması olarak yorumlanır.
- Örnek: Bir etnik gruba yönelik nefretin tırmandığı bir dönemde, o gruba karşı geçmişte işlenmiş bir linç eylemini bir mitingde "kahramanlık" olarak övmek, dinleyen kalabalığı benzer eylemlere teşvik edebileceği için "açık ve yakın tehlike" oluşturabilir. Ancak aynı eylemin, bir tarih kitabında, akademik bir dille analiz edilmesi bu suçu oluşturmaz.
BÖLÜM 2: ORTAK HÜKÜM (TCK m. 218) VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ
a) Basın ve Yayın Yoluyla İşlenmesi (Ağırlaştırıcı Neden)
TCK 218. maddesi uyarınca, eğer TCK 215'teki suçu övme suçu, gazete, dergi, radyo, televizyon veya internet gibi basın ve yayın araçları kullanılarak işlenirse, verilecek ceza yarı oranına kadar artırılır.
b) Haber Verme ve Eleştiri Hakkı İstisnası (Hukuka Uygunluk Nedeni)
TCK 218'in ikinci cümlesi, ifade ve basın özgürlüğü için hayati bir güvence getirir: "...haber verme sınırlarını aşmayan ve eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamaları suç oluşturmaz." Bu hüküm uyarınca, bir suçun veya suçlunun eylemlerinin, kamuyu bilgilendirmek amacıyla haber yapılması, bir köşe yazısında eleştirilmesi veya bir belgeselde analiz edilmesi, "övme" kastı taşımadığı sürece bu suçu oluşturmaz.
BÖLÜM 3: DİĞER SUÇLARDAN FARKI VE YARGITAY UYGULAMASI
- Suç İşlemeye Tahrik (TCK 214) Suçundan Farkı:
- TCK 214 (Tahrik): Geleceğe yöneliktir. İnsanları, henüz işlenmemiş bir suçu "işlemeye" çağırır. ("Kalkın, gidin, siz de yapın!")
- TCK 215 (Övme): Geçmişe yöneliktir. Zaten "işlenmiş olan" bir suçu veya suçluyu över. Ancak bu övgü, gelecekte benzer suçların işlenmesi için açık ve yakın bir tehlike yaratırsa suç olur.
- Yargıtay'ın Yaklaşımı: Yargıtay, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) içtihatlarına paralel olarak, ifade özgürlüğünü geniş yorumlama ve "açık ve yakın tehlike" unsurunu çok dar ve somut olarak uygulama eğilimindedir. Tehlikenin soyut, varsayımsal veya uzak bir ihtimal olması yeterli görülmez; o anda ve o koşullarda kamu düzeninin bozulacağına dair somut bir riskin varlığı aranır.
BÖLÜM 4: SORUŞTURMA USULÜ VE İNFAZ HUKUKU
- Şikâyet ve Uzlaştırma: Suçu ve suçluyu övme suçu, doğrudan kamu barışını hedef aldığı için;
- Şikâyete tabi değildir. Savcılık, suçu öğrendiği anda re'sen (kendiliğinden) soruşturma başlatır.
- Uzlaştırma kapsamında değildir.
- İnfaz Hukuku:
- Suçun cezası iki yıla kadar hapistir.
- Ceza üst sınırının 2 yıl olması nedeniyle, sanığın adli sicili temiz ise, mahkûmiyet halinde Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) veya Cezanın Ertelenmesi kararları verilmesi mümkündür.
- Ancak suçun basın-yayın yoluyla işlenmesi gibi ağırlaştırıcı nedenlerin varlığı veya övülen suçun vahameti (terör, cinayet vb.) gibi durumlarda, mahkemenin hapis cezasına hükmetmesi ve bu cezanın adli sicile işlemesi olasıdır.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
TCK 215, ifade özgürlüğü ile kamu düzeninin korunması arasındaki hassas çizgide yer alan, uygulanması ve yorumlanması büyük bir dikkat gerektiren bir ceza normudur. Bu madde, her türlü aykırı veya rahatsız edici ifadeyi değil, sadece ve sadece işlenmiş bir suçu yücelterek toplumda yeni suçların işlenmesine yönelik somut, açık ve yakın bir tehlike yaratan beyanları cezalandırmayı amaçlar.
Bursa'da veya Türkiye'nin herhangi bir yerinde, özellikle sosyal medya üzerinden toplumsal ve siyasi konuları tartışırken, eleştiri ve analiz sınırları içinde kalmak ile bir suçu veya suçluyu yücelterek kamu düzeni için tehlike yaratmak arasındaki ince çizgiye dikkat etmek gerekir. Bu suçla itham edilmeniz durumunda, ifadenizin içeriği, söylendiği bağlam ve en önemlisi "açık ve yakın tehlike" unsurunun oluşup oluşmadığı gibi son derece teknik ve yoruma dayalı konular, savunmanızın temelini oluşturacaktır. Bu nedenle, bu suçla ilgili bir soruşturmanın tarafıysanız, ifade özgürlüğü ve ceza hukuku alanında uzman bir avukattan hukuki destek almanız hayati önem taşır.
Popüler Yazılar
İŞ KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
