TCK 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçu ve Cezası: İşçi ve İşveren Sorumluluğu | Bursa Ceza Avukatı
(Giriş)
Çalışma hayatının en temel dinamiklerinden biri, işçilerin ve işverenlerin kendi hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek amacıyla örgütlenme özgürlüğüdür. Anayasamız ve uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınan sendikal haklar, çalışma barışının, endüstriyel demokrasinin ve sosyal adaletin vazgeçilmez bir parçasıdır. Türk Ceza Kanunu, bu temel hakka yönelik her türlü baskı, zorlama ve engellemeyi, 118. maddesinde "Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi" suçu olarak özel bir koruma altına almıştır.
Bu suç, bir işçiyi sendikaya üye olmaya veya olmamaya zorlamaktan, bir sendikanın genel faaliyetlerini sabote etmeye kadar uzanan, çalışma hayatının hassas dengelerini hedef alan eylemleri kapsar. Bu makalede, TCK 118'de düzenlenen iki farklı suç tipini, bu suçları ağırlaştıran nitelikli halleri (TCK 119), soruşturma usulünü, Yargıtay'ın bu konudaki yaklaşımını ve suçun infaz hukuku açısından sonuçlarını detaylı bir şekilde ele alacağız. Bursa gibi Türkiye'nin en önemli sanayi ve üretim merkezlerinden birinde, on binlerce sendikalı işçinin ve yüzlerce işverenin bulunduğu bir ekosistemde, bu suçun unsurlarının ve sonuçlarının bilinmesi hem işçiler hem de işverenler için hayati önemdedir. Osmangazi, Nilüfer, Yıldırım, İnegöl, Gemlik, Mudanya, Karacabey, Mustafakemalpaşa başta olmak üzere Bursa'nın tüm sanayi bölgelerinde ve büyük işletmelerinde, bu hukuki düzenlemenin bilinirliği çalışma barışının korunması için bir zorunluluktur.
BÖLÜM 1: SENDİKAL HAKLARIN ENGELLENMESİ SUÇUNUN TÜRLERİ (TCK m. 118)
TCK 118, sendikal haklara yönelik müdahaleyi, hedefine göre iki farklı fıkrada düzenlemiştir.
a) Bireysel Sendika Üyeliği ve Faaliyet Özgürlüğüne Müdahale (TCK 118/1)
"(1) Bir kimseye karşı bir sendikaya üye olmaya veya olmamaya, sendikanın faaliyetlerine katılmaya veya katılmamaya, sendikadan veya sendika yönetimindeki görevinden ayrılmaya zorlamak amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır."
- Fiil: Bu fıkra, doğrudan bireyin sendikal özgürlüğünü hedefler. Failin, cebir veya tehdit kullanarak bir kişiyi;
- Bir sendikaya üye olmaya veya olmamaya,
- Sendikanın toplantı, eylem gibi faaliyetlerine katılmaya veya katılmamaya,
- Mevcut sendika üyeliğinden veya sendikadaki görevinden ayrılmaya zorlamasıdır.
- Örnek: Bir işverenin, işçisine "Eğer sendikaya üye olursan seni işten atarım" demesi tehdit yoluyla bu suçu oluşturur. Veya bir grup işçinin, sendikaya üye olmak istemeyen bir başka işçiyi bu kararından vazgeçirmek için darp etmesi cebir yoluyla bu suçu oluşturur.
- Ceza: 6 aydan 2 yıla kadar hapis.
b) Sendikanın Genel Faaliyetlerinin Engellenmesi (TCK 118/2)
"(2) Cebir veya tehdit kullanılarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla bir sendikanın faaliyetlerinin engellenmesi halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur."
- Fiil: Bu fıkra ise doğrudan sendikanın tüzel kişiliğini ve faaliyetlerini hedefler. Failin, cebir, tehdit veya hukuka aykırı başka bir davranışla bir sendikanın genel faaliyetlerini engellemesidir.
- Örnek: Bir sendikanın yasal olarak düzenlediği bir genel kurul toplantısının yapılacağı salonun kapısına kilit vurmak, sendika temsilcilerinin işyerine girişini fiziken engellemek, sendikanın yapacağı bir basın açıklamasını basıp dağıtmak.
- Ceza: 1 yıldan 3 yıla kadar hapis.
BÖLÜM 2: SUÇUN SORUŞTURMA USULÜ VE NİTELİKLİ HALLER
a) Şikâyet ve Uzlaştırma
Sendikal haklar, sadece bireysel değil aynı zamanda kamusal bir öneme sahip anayasal haklar olduğundan, TCK 118'de düzenlenen suçların her iki hali de;
- Şikâyete tabi değildir. Savcılık, suçu öğrendiği anda re'sen (kendiliğinden) soruşturma başlatır. Mağdur (işçi veya sendika) şikâyetinden vazgeçse dahi kamu davası devam eder.
- Uzlaştırma kapsamında değildir. Tarafların anlaşmasıyla dosyanın kapanması mümkün değildir.
b) Suçun Nitelikli Halleri (TCK m. 119)
TCK'nın 119. maddesi, TCK 118 için de geçerli olan ortak nitelikli halleri düzenlemiştir. Buna göre, sendikal hakların engellenmesi suçunun;
- a) Silahla,
- b) Birden fazla kişi tarafından birlikte,
- c) Kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması suretiyle, imzasız mektupla veya özel işaretlerle,
- d) Kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle,
- e) Var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak,
işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır (yani ikiye katlanır). Örneğin, birden fazla işverenin bir araya gelerek bir işçiyi sendikadan ayrılması için tehdit etmesi halinde, TCK 118/1'e göre belirlenecek ceza, TCK 119/1-b uyarınca ikiye katlanacaktır.
BÖLÜM 3: YARGITAY KARARLARI VE UYGULAMADAKİ ÖNEMLİ NOKTALAR
- "Cebir ve Tehdit" Unsuru: Yargıtay, bu suçun oluşumu için cebir veya tehdidin varlığını titizlikle arar. Özellikle işveren tarafından söylenen "Sendikaya üye olursan performansını daha yakından izlerim" gibi dolaylı ifadelerin tehdit boyutuna ulaşıp ulaşmadığı, her olayın kendi bağlamında, işyerindeki genel atmosfer ve failin konumu dikkate alınarak değerlendirilir. İşten çıkarma tehdidi, en yaygın ve en net kabul edilen tehdit biçimidir.
- "Hukuka Aykırı Başka Bir Davranış" Kavramı: TCK 118/2'de yer alan bu ifade, sendikanın faaliyetini fiilen imkânsız kılan veya ciddi şekilde zorlaştıran her türlü eylemi kapsar. Örneğin, sendikanın ilan panosundaki duyuruları sürekli olarak yırtmak, sendika toplantısı için kiralanan salonun sahibiyle konuşup kira sözleşmesini haksız yere feshettirmek bu kapsama girebilir.
- İspat Yükümlülüğü: Bu suçlarda ispat genellikle tanık beyanları, işyeri içi yazışmalar, e-postalar, mesajlaşma kayıtları ve bazı durumlarda ses veya görüntü kayıtları ile sağlanır. Özellikle aynı durumdan muzdarip birden fazla işçinin tutarlı beyanları, Yargıtay tarafından önemli bir delil olarak kabul edilmektedir.
BÖLÜM 4: İNFAZ HUKUKU AÇISINDAN DEĞERLENDİRME
- Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) ve Cezanın Ertelenmesi:
- TCK 118/1'de ceza aralığı 6 ay - 2 yıl olduğundan, sanığın sicili temiz ise ve mahkemece 2 yıl veya altında bir cezaya hükmedilirse, HAGB veya cezanın ertelenmesi kararları verilmesi mümkündür.
- TCK 118/2'de ise ceza aralığı 1 - 3 yıl olduğundan, bu ihtimal devam etmekle birlikte, suçun sendikanın tüzel kişiliğine yönelik olması nedeniyle mahkemeler hapis cezasına daha yakın durabilir.
- Nitelikli Hallerin Uygulanması Halinde: Eğer suç, TCK 119'daki nitelikli hallerden biriyle işlenirse, ceza ikiye katlanacağı için HAGB veya erteleme ihtimali büyük ölçüde ortadan kalkar ve hapis cezasının fiilen infazı kaçınılmaz hale gelir. Örneğin, TCK 118/2'den 2 yıl ceza alan bir failin cezası, suçun birden fazla kişiyle işlenmesi halinde 4 yıla çıkacak ve bu ceza ertelenemeyecektir.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
TCK 118, çalışma hayatının en temel dinamiklerinden olan sendikal örgütlenme özgürlüğünü, hem bireysel hem de kurumsal düzeyde koruyan kritik bir ceza normudur. Bu suç, sadece bir işçinin veya bir sendikanın haklarını ihlal etmekle kalmaz, aynı zamanda çalışma barışını ve endüstriyel demokrasiyi de zedeler.
Bursa gibi sanayinin ve sendikal örgütlenmenin yoğun olduğu bir şehirde, işçi-işveren ilişkilerinde yaşanan gerilimlerin bu suçun sınırlarına dayanması olasıdır. Bir işverenin sendikal faaliyeti baskılaması veya bir sendikanın kendi üyesi olmayan işçilere baskı yapması gibi durumlar, TCK 118 kapsamında ciddi hukuki ve cezai sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, tarafların, bir uyuşmazlık durumunda yasal hak arama yollarını kullanması, cebir veya tehdit gibi suç teşkil eden eylemlerden kesinlikle kaçınması gerekmektedir. Böyle bir suçun mağduru olduğunuzda veya bu suçla itham edildiğinizde, sürecin başından itibaren bir ceza avukatından hukuki destek almak, haklarınızın korunması ve adil bir yargılanma için en doğru adımdır.
Popüler Yazılar
İŞ KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
